Türkmenistan’ın doğusundaki Köytendağları, Pamir-Alai dağ sisteminin Gissar sıradağlarının güneybatı mahmuzlarıdır. Bu dağlara ayrıca Kugitang da deniyor.

Köytendağ bölgesi, devlet tarafından koruma altına alınan doğal güzelliklerin zenginliği ve çeşitliliği açısından Türkmenistan'ın eşsiz bölgelerinden birisi olarak kabul ediliyor.

Türkmenistan'ın en yüksek noktası - yüksekliği 3139 metre olan Ayrıbaba Dağı’da bu bölgede yer alıyor. Zirve özellikle kışın karla kaplı olduğu zaman çok güzel gözüküyor ki bazı yerlerinde kar kalınlığı birkaç metreye ulaşıyor.

Köytendağ'ın bir diğer eşsiz özelliği ise dar vadileri ve uzun, kayalık dereleridir. Köytendağ’da buna benzer “Umbar dere”, “Darayı dere”, “Kırk kız deresi”, “Bulak dere”, “Hocagaravul dere” gibi birkaç dere var.

Darayı dere 18 kilometre uzunluğunda, 15-20 metre genişliğinde, yer yer daha geniş olup, her iki tarafı sarp kayalıklarla çevrilidir.

Köytendağ'ın bir diğer ünlü bölgesi de Hocapil köyü yakınlarındaki dinozor izlerinin bulunduğu yüksek dağ platosudur. Antik depremler sırasında burada kilometrelerce kireçtaşı katmanından oluşan yıkıcı heyelanlar meydana geldi. Yağmurlar kil katmanlarını yıkadı ve birçok dinozor izinin bulunduğu antik bir denizin kıyısını ortaya çıkardı.

Platonun küçük bir alanında, boyutları 20 ila 70 cm arasında değişen devasa üç parmaklı ayak izlerinden oluşan yollar var ki 400 ve 300 metre uzunluğundaki eğik bir düzlemde yaklaşık 2.500 dinozor ayak izi bulunuyor.

Gaynar-Baba Gölü'nün mucizevi suları bölgenin çok ötesinde de biliniyor. Çözülmemiş gizemlerin ve kendisine geniş bir popülerlik kazandıran gerçek mucizelerin merkezi olan Gaynar-Baba Gölü, Köytendağ mahmuzlarının eteklerindeki Garlık köyünün yakınlarında yer alıyor. Gölü besleyen kaynaktaki suyun sıcaklığı değişmeden hep 22 derecede kalıyor.

Köytendağ'ın flora çeşitliliği de turistlerin ilgisini çekiyor. Örneğin Hünnap ağaçları ülkede sadece burada yetişiyor. Hünnap ağacı halk arasında diğer isimlerle de biliniyor - unabi, çılan (iğde).

Köytendağ'da 930'dan fazla bitki türü bulunuyor ve bunların %10'u sadece bu bölgelerde yetişiyor. Birçoğu şifalı bitkiler olarak da biliniyor. Tüm yıl boyunca yeşilliğini koruyan ardıç, Köytendağ'ın başlıca süslerinden birisi.

Köytendağ faunasına gelince burada 40'tan fazla memeli türünün yaşadığını söyleyebiliriz. Bunların arasında deniz seviyesinden 1500-2500 metre yükseklikte yaşayan Burma boynuzlu dağ keçileri de bulunuyor.

Köytendağ'ın mağaraları ve geçitleri de şaşırtıcıdır; zengin mineral içeriği ve çeşitli faunası, yeraltı sularına erişim ile karakterize ediliyor.

Kaynak: Türkmenistan: Altın Asır ve Türkmenistan: Altın Asır