Türkmenportal, “Mağtımgulı Pırağı’nın Akıl Pınarı” Yılı ilan edilen 2024 yılında Türkmenistan halkını bekleyen gelişmeleri ile büyük Türkmen şairi ve düşünürün mirasını hayatlarının ve yaratıcılıklarının önemli bir parçası haline getiren insanlar hakkında okuyucularına yeni bilgileri aktarmaya devam ediyor. Tiyatro ve sinema oyuncusu ve genç yönetmen Annadurdy Taşliev, çevrimiçi olarak Türkmenportal’a verdiği röportajda “kendi” Mağtımgulı'sından bahsetti.

– Mağtımgulı Pırağı’nın eserleriyle tanışmanız nasıl başladı?

– Yaratıcı bir ailede doğacak, tiyatroların perde arkalarında ve film setlerinde büyüyecek kadar şanslıydım ve bu nedenle daha çocukken, kolayca el sıkışabileceğim Türkmen şairinin neye benzediğini ve kiminle birlikte olabileceğinizi “tam olarak biliyordum”. Muhtemelen okulda sahnelenen oyunların birinde Mağtımgulı karakterini cesaretle denememin ve çeşitli matinelerde onun şiirlerini yüksek sesle okumamın nedeni buydu. Şimdi bunu bir gülümsemeyle hatırlıyorum ama o zamandan beri benim için değişmeyen bir şey var ki o da Mağtımgulı'nın güçlü ve muazzam bir fenomen olarak algılanması.

– Yönetmen Arslan Eyeberdiyev'in Oğuzhan adını taşıyan Türkmenfilm Derneği'nde yarattığı ve şairin manevi oluşumuna ithaf edilen “İsteyarin” (Arzum) filminde ana rollerden birini oynadınız. Bize deneyiminizi anlatır mısınız?

– “İsteyarin” filminde öğrencilerine Mağtımgulı döneminin yaratıcılık dünyasına rehberlik eden tarih öğretmeni Orazdurdı rolünü oynadım. Öğretmenin tutkusu, öğrencilerinin yüzlerce yıl öncesine götürmeyi ve şairi hayatının farklı dönemlerinde, gençliğinde, gelişim yıllarında ve olgunluğunda hayal etmesine yardımcı oluyordu. Film için orijinaline yakın kostümler ve setler oluşturulmuştu.

Bir öğretmenin imajı üzerinde çalışmak, kendimi tarihsel bir döneme kaptırmamı, şairin yaşadığı zor dönem hakkında daha fazla bilgi edinmemi ve onun felsefi şiirlerini yeni bir şekilde deneyimlememi sağladı.

– Yaşadığınız bu deneyimler, Mağtımgulı'nın hayatı ve eserleriyle ilgili Türkmenfilm Derneği'nin 2023 yılı projesi kapsamında çektiğiniz belgesellerin çalışmalarına yansıdı mı?

– Elbette, genç sinemacıların da dahil olduğu bu çalışmada büyük bir heyecanla yer aldım. Projenin amacı, Mağtımgulı Pırağı'nın manevi ve yaratıcı mirasını ve eserlerinin farklı ülkelerin kültürleri üzerindeki etkisini anlatacak bir dizi belgesel oluşturmaktı. Rusya’nın Astrahan bölgesi, Özbekistan, Türkiye, Azerbaycan ve İran’da Mağtımgulı'nın hayatını konu alan mekanlarda çekimler için beş yaratıcı grup oluşturuldu.

Grubumuz Azerbaycan ve Özbekistan'da çekim yaptı. Ben Bakü'de çektiğimiz belgeselde sunuculuk yaptım. Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi’ni ziyaret ettik ve orada bilimsel araştırmalarını Mağtımgulı Pırağı'nın kişiliğine ve onun mirasına adayan edebiyat alimleriyle tanıştık. Bunların arasında çeviri ve araştırma çalışmaları için Mağtımgulı Pırağı madalyasına layık görülen bilim insanların yanı sıra Türkmenistan Cumhurbaşkanlığı’nın düzenledeği “Türkmenistan Altın Asırı” yarışmasının kazananları da vardı. Onlar Türkmen meslektaşlarıyla birlikte yakın bilimsel temaslarını hala sürdürüyorlar. Mağtımgulı'nın eserlerinin Azerbaycan kültürüne etkisini, özellikle Azerbaycan şairleri Molla Penah Vâkıf ve Molla Veli Vidadî’nin eserlerine olan etkisini ve klasik şairin eserlerinin dost bir ülkede nasıl değerlendirildiğini gururla dinledik.

Ayrıca Büyük İpek Yolu güzergahı üzerinde yer alan antik tarihe sahip bir şehir olan Şeki'yi de ziyaret ettik. Eldeki verilere göre Mağtımgulı zamanında Şeki Hanlığını ziyaret etmiş.

Özbekistan'daki çekimlerde ise yönetmen koltuğundaydım. Ürgenç, Hiva ve Orta Çağ'da İslam kültürünün önemli bir merkezi olan ve büyük Mağtımgulı Pırağı dahil olmak üzere Doğu'nun birçok parlak zekasının yetiştiği Buhara'yı ziyaret ettik.

Buhara'da şairin eğitim gördüğü “Eski Şehir” anıt kompleksindeki Gögeltaş Medresesi'ni filme aldık. Kaynaklara göre Mağtımgulı'nın ilk eserlerinden biri 1910 yılında Buhara'da "Divan Hezreti Mağtımgulı" adıyla yayınlandı. Belgeselde, Doğu'nun büyük şairinin eserlerini inceleyen Özbek uzmanlarla yapılan röportajlarda yer almaktadır.

– Bu belgeseller ne zaman yayınlanacak?

– Bakü'de çekilen belgesel gösterime hazır, Kasım 2023'te Özbekistan'da çekilen belgeselin çalışmaları ise tamamlanma aşamasında. Beş belgeselin tamamı bu yıl “Mağtımgulı Pırağı’nın Akıl Pınarı” sloganı altında gösterilmesi planlanıyor.

– Geçen yüzyılın 60'larındaki Mağtımgulı imajı, Türkmen sinemasının yıldızı Altı Garlıyev tarafından ele alındı. Ayrıca 1980'lerde senaryosu Bulat Mansurov tarafından yazılan ve Kılıç Kuliyev'in "Mağtımgulı" romanından uyarlanan "Pırağı - Mutluluktan Ayrılmış" biyografik filmi çekildi. Ama ne yazık ki Türkmen sinemasında hâlâ Mağtımgulı'nın kişiliğine uygun bir uzun metrajlı film yok. Belki bu film sizi bekliyor?

– Ne derler bilirsiniz kötü asker, general olmayı hayal etmeyen askerdir. Mağtımgulı Pırağı hakkında böyle bir film yapabilmek için sadece yüksek profesyonelliğe sahip olmak değil aynı zamanda şairin dönemi, hayatı, yaratıcılığı, felsefi görüşleri konusunda da büyük bir bilgiye sahip olmak ve en önemlisi bu kişiliğin derinliğini hissetmek gerekir. Ben daha bu yolun başında olduğumu hissediyorum.

Röportaj: Maral Kadjarova
TR Çevirmeni: Kerim Uyar