Girmek
6078
Çagaňyza suratly kitaplary okap beriň. Onuň sahypadan sahypa geçmegi üçin höwes dörediň. Suraty görkezip, “Bu näme?” diýip soranda oňa anyk we dogry jogap beriň.
Ene-atalar öz çagalaryna bolan mährini olara mälim etmek üçin çaga ýaly gürlemäge çalyşýarlar. Bilermenler çaga bilen edil özi ýaly gürleşmän, eýsem, adaty dilde geplemegi maslahat berýärler.
Mümkin boldugyça çagaňyzyň çykarýan seslerine üns berip, “kaka”, “eje”, “ene”, “ata” diýen sözleri öz içine alýan, “Eje seni söýýär”, “Kaka geldi” ýaly sözlemleri düzüň. Çagaňyza “eje”, “kaka” ýaly sözleri doly we dogry aýtmagy öwrediň.
Bäbekler adatça gatnaşyk diliniň ýerine el hereketlerini, ümleri ulanýarlar. Mysal üçin, suw içesi gelýän çaga “suw” sözüniň ýerine barmagy bilen bulgury görkezip bilýär. Şular ýaly ýagdaýda ene-atalar bäbegiň ümüne düşünip, onuň islegini doly suratda kanagatlandyrmalydyr.
2 ýaşyna ýetmedik bäbegiň dilini kämilleşdirmek üçin näme etmeli?
Bäbegiňiziň gözlerine seredip, onuň bilen gülümsiräp gürleşiň. Ýüzlenen wagtyňyz, onuň adyny tutup öz ýanyňyza çagyryň. Bäbegiň ýatýan ýerinde göze iläýjek reňkli, dürli sesleri çykarýan hereketli oýunjaklary asyp goýuň. Sesi üns bilen diňlemegi, hereketleri synlamagy üçin oňa goldaw beriň. Dört aýlyk bäbege oýunjaga tarap hereket etmek, ony ellemek üçin kömek ediň.
Bir ýaşyna baranda çagaňyzyň eline döwülmeýän aýna berip, “Ynha, maňa seret, meniň burnum bärde, seniň burnuň nirede” diýen ýaly ýönekeý sözleriň kömegi bilen söz öwretmäge çalşyň. Şondan soňra çaganyň beýnisinde “Bu näme” diýen sorag ýüze çykyp bilýär. Islendik zady görkezip, onuň nämedigini soranda, çaganyň düşünäýjek dilinde dogry jogap bermegi başaryň.
Iki ýaşy dolýança çagaňyzy telewizordan uzakda saklaň. Geçirilen ylmy barlaglar iki ýaşyna ýetmedik çagalar telewizora köp seretse, olaryň kämilleşme derejesiniň wagtyndan gijigýändigini subut etdi.
Çagaňyza suratly kitaplary okap beriň. Onuň sahypadan sahypa geçmegi üçin höwes dörediň. Suraty görkezip, “Bu näme” diýip soranda oňa anyk we dogry jogap beriň. Çagaňyza hekaýa, erteki, aýdym aýdyp beriň. Iki ýaşyna golaýlanda çagaňyza reňkli kagyzlar berip, dürli görnüşli şekilleri ýasamagy öwretmäge çalyşyň.
Bäbekler ilkinji aýlarda adaty sesleri çykarýar
Diliň kämilleşmesi adamzadyň doglan wagtyndan başlap, ömür boýy dowam edýän zatdyr. Çaga dünýä inen gününden başlap daş-töweregindäki sesleri kabul edip, dürli sesleri çykaryp başlaýar. Ilkinji iki aýda bäbek aglamak, üsgürmek, asgyrmak ýaly häsiýetlere eýe bolsa, üçünji aýda gülüp, “k” we “g” ýaly çekimsiz; “a”, “e”, “o” ýaly çekimli harplary aýdyp başlaýar. 4-6 aýlyk bäbekde çekimli, çekimsiz sesleriň sany artýar. Ýarym ýaşynda wagty “ba”, “ma”, “da” ýaly sesleri çykarýar. 1-1,5 ýaşan çaga bilýänje sözlerini maksada laýyk ulanmaga jan edýär. Iki ýaşyndan başlap çaga käbir zatlaryň, suratlaryň adyny aýtmagy başarýar.
Iki ýaş çaganyň ýöremäge, geplemäge başlaýan wagtydyr. Islendik çaga iki ýaşyna ýetenden soňra ylgamaga, daş-töweregindäki zatlardan ýapyşyp, basgançaklara çykmaga çalyşýar. Şol döwürde çaga özüniň bilýänje sözlerini ulanyp, ýönekeýje sözlemleri düzmegi başarmalydyr.
